Uzależnienia cz. II

1. Do środków psychoaktywnych należą:

Chroniczne picie alkoholu prowadzi w następstwie do głębokich uszkodzeń wątroby, trzustki, pozostałych elementów układu pokarmowego, układu krążenia, układu immunologicznego, wewnątrzwydzielniczego i nerwowego. Aaron T. Beck podaje, że: "Alkohol jest czynnikiem silnie związanym z najczęstszymi przyczynami śmierci w następstwie wypadku: z wypadkami samochodowymi, upadkami i pożarami. Ponadto około 30 % samobójstw i połowa wszystkich morderstw jest dokonywana pod wpływem alkoholu, a szacunkowa liczba zgonów związanych z używaniem alkoholu mieści się w przedziale między 69 a 200 tysięcy w skali roku (IOM - Institute of Medicine, 1987)". 

Należy dodać do tych poważnych konsekwencji również i społeczne, jak na przykład utrata pracy, rodziny, przyjaciół. Duża część aktów przemocy fizycznej i seksualnej wiąże się ze stanem upojenia alkoholowego sprawcy (Clayton, 1992; Frances, Miller, 1991).

Następstwa medyczne sięgają również następnych pokoleń, ponieważ picie alkoholu w okresie ciąży może wywołać płodowy zespół alkoholowy i poważnie uszkodzić płód dziecka.

b) Do przedmiotu naszych zainteresowań należą również nielegalne narkotyki. W literaturze naukowej Aarona T. Becka znajdujemy następujące dane: "Miesięcznie co najmniej 14 milionów osób w Stanach Zjednoczonych konsumuje nielegalne narkotyki, a w niektórych miesiącach ta liczba wzrasta powyżej 25 milionów (IOM, 1990)... Wśród osób przebywających w więzieniach 33 % stanowią uzależnieni od narkotyków, a wśród osób mających karę więzienia w zawieszeniu - 25 % ... Jeśli konsumpcję narkotyków potraktujemy z punktu widzenia kosztów, jakie ponosi społeczeństwo, to stwierdzimy, że 25 % przestępstw przeciw własności i 15 % aktów przemocy dokonywanych w Stanach Zjednoczonych ma związek z zażywaniem narkotyków przez sprawcę". (s.13)

c) Marihuana bywa najczęściej palona, może też być przyjmowana doustnie. Według Weissa i Millmana (1991), pomimo ogólnego działania uspokajającego marihuana ma bardzo szerokie spektrum właściwości, które w znacznym stopniu zależy od osobowości konsumenta, jego oczekiwań co do działania narkotyku oraz otoczenia, w którym konsument przebywa. Początkowo marihuanę uważano za środek bezpieczny i nieuzależniający, ale obecnie spora liczba badaczy wiąże stosowanie marihuany z wieloma uciążliwymi objawami fizjologicznymi i psychologicznymi, w tym z występowaniem labilności emocjonalnej, depresji, zaburzeń motywacji, zaburzeń pamięci krótkotrwałej oraz chorobami dróg oddechowych (Weiss, Millman, 1991).

d) Kokaina działa stymulująco na układ nerwowy, powodując uczucie euforii, czujność i dobre samopoczucie. Zmniejsza lęki i zahamowania społeczne, dodaje energii, podwyższa poczucie własnej wartości oraz pobudza seksualnie. Kokaina jest (podobnie jak kofeina i nikotyna) alkaloidem, który uzyskuje się z liści roślin koki. W czystej postaci surowe liście koki mogą być przeżuwane, ale praktyka taka jednak występuje tylko u pierwotnych mieszkańców krajów, w których produkuje się ten narkotyk.

 W literaturze przedmiotu znajdujemy następujące wnioski dotyczące kokainy: "W Stanach Zjednoczonych kokainę zażywa się najczęściej w postaci proszku, który "wciąga" się przez nos... Dożylne wstrzyknięcie kokainy daje intensywne objawy subiektywne i fizjologiczne w ciągu  trzydziestu sekund (Jones, 1987). ... Crack (tak nazwano odgłos powstający przy paleniu) jest obecnie popularną postacią kokainy; sprzedaje się go w stosunkowo niskiej cenie, w ściśle wydzielonych porcjach natychmiast gotowych do konsumpcji... Crack natychmiast po zażyciu wywołuje uczucie silnego "haju",  i dlatego z tego powodu ma bardzo wysoki potencjał uzależniający - inaczej niż kokaina przyjmowana "wziewnie" - narkotyk ten już po kilku tygodniach powoduje poważne zaburzenia w funkcjonowaniu jednostki (Gawin, Ellinwood, 1988; Smart, 1991).

Cohen (1991) wśród przyczyn "kokainowego wybuchu" wyróżnia czynniki "zaopatrzeniowe" (niskie koszty, dostępność, wysokie zyski), zewnętrzne (nacisk grupy, zainteresowanie mediów sprawą zażywania narkotyku); czynniki wewnętrzne (np. hedonizm, socjopatię, depresję, stres) oraz czynniki wrodzone (np. tzw. osobowość podatną na uzależnienia). Interesujące jest to, że nawet poważne szkody zdrowotne nie powodują redukcji zażywania środka przez osoby od niego uzależnione. Wśród poważnych szkód występują: uszkodzenia centralnego układu nerwowego, zaburzenia pracy serca, zaburzenia oddechowe, udary, nadciśnienie tętnicze, zaostrzenie chorób chronicznych, infekcje i zaburzenia psychiczne (Estroff, 1987).

e) Opiaty - heroina, metadon, kodeina, są narkotykami, które pod względem farmakologicznym przypominają morfinę. Narkotyki z tej grupy wywołują poczucie euforii, odprężenia i podwyższonego nastroju (afektu). Ponadto działają przeciwbólowo, antylękowo, obniżają agresję i pobudzają seksualnie (IOM, 1990). Środki te mają wysoki potencjał uzależniający. Thompson i Dilts (1991) piszą o tym w ten sposób:

  "Opiaty mają właściwości skupienia całej uwagi konsumenta, jego zdolności i energii wyłącznie na następnej dawce zdobywanej za wszelką cenę. To błędne koło powtarza się  co kilka godzin przez 24 godziny na dobę. 365 dni w ciągu roku i przez wszystkie kolejne lata do końca. Zrozumienie konsekwencji uzależnienia od opiatów szokuje i wprawia w osłupienie umysł poszukujący rozwiązania". (s. 16)

Choć wykorzystanie środków farmakologicznych, takich jak metadon (a także naltrekson), jest tradycyjnie bardzo pomocne w leczeniu uzależnienia od heroiny, to jednak stosowanie metadonu, niestety, stwarza ryzyko różnego rodzaju nadużyć (nielegalnego handlu), łącznie z innymi narkotykami. 

f) Nikotyna 

Substancją uzależniającą jest w papierosach nikotyna. W DSM - IV uzależnienie od nikotyny jest łączone z innymi uzależnieniami od innych substancji psychotropowych (alkohol, opiaty, kokaina i inne). Proces uzależnienia od nikotyny przebiega tak samo jak uzależnienie od innych substancji psychoaktywnych. Uzależnienie od nikotyny może zatem prowadzić do sięgania po tzw. "twarde" narkotyki. 

2. Politoksykomania

Osoby nadużywające jednej substancji psychoaktywnej mają tendencje do jednoczesnego używania innej substancji. Nazywam ten fakt również uzależnieniem "krzyżowym". Około 20 - 30 % wszystkich alkoholików i 80 % tych, którzy poddają się terapii, jest uzależnionych także od co najmniej jednego narkotyku. Najczęstszą kombinacją jest: alkohol, nikotyna, marihuana, kokaina i inne substancje psychoaktywne w tym również leki psychotropowe. 

Politoksykomania powoduje "liczne następstwa medyczne i psychologiczne (N. S. Miller, 1991). Należą do nich zarówno problemy związane z zażywaniem konkretnej substancji (np. uszkodzenia wątroby i serca przy nadużywaniu alkoholu), jak i problemy powstające w wyniku łączenia różnych środków (np. przedawkowania spowodowane interakcjami). (s. 18)

3. W zakończeniu II części dotyczącej uzależnień przedstawię w formie opisowej sytuację pewnej rodziny z Pomorza. Kiedy uczyłem lekcji religii (1989) prowadziłem Grupę Terapeutyczną Maryja. W grupie tej uczestniczyły dzieci w wieku od 10 - 13 lat (dziewczynki i chłopcy) pochodzący z dobrych rodzin (2/3 dzieci) i z rodzin dysfunkcyjnych (1/3 dzieci). Odwiedzałem raz w tygodniu dzieci z rodzin dysfunkcyjnych. W grupie był Przemek (imię zmienione) l. 12. Jego mama l. 30  pracowała jako sprzątaczka w szkole a tata l. 32 pracował dorywczo. 

Ojciec Przemka był uzależniony od alkoholu. Niekiedy podczas mojej wizyty był obecny w stanie wskazującym na spożycie alkoholu lub w stanie głębokiego upicia i wtedy nie był w stanie uczestniczyć w rozmowie. Trwało to około roku czasu. Przemek bardzo wstydził się swego ojca i z tego powodu miał problemy z nauką. Stwierdzono u niego nerwicę (moczył się w nocy podczas snu). Byłem uczestnikiem burd czynionych przez ojca Przemka. Oglądałem też widoki związane z wymiotowaniem i wydalaniem moczu i kału. Mama Przemka była u kresu sił a mąż nie chciał się leczyć z choroby alkoholowej. 

Tata Przemka miał talent do rzeźbienia w drewnie. Wykonał dla mnie m.in. figurkę klęczącej  Matki Bożej i krzyż w twardym modrzewiu (z jednej strony katolicki a z drugiej strony prawosławny). Kiedy nie pił poświęcał wolny czas na swoje hobby. Niestety stan taty Przemka się pogarszał. Miewał już omamy słuchowe i wizje np. diabła. Nie pomagały prośby żony, Przemka i moje, aby poszedł z nami do lekarza d/s uzależnień. Skończył swoje życie w wieku 32 lat samobójstwem (powiesił się na wysokim drzewie w lesie). Tak jak wyżej przedstawiałem uzależnienie od alkoholu często kończy się śmiercią z wycieńczenia organizmu lub samobójstwem. Niestety tak było w sytuacji taty Przemka, popełnił samobójstwo.