Terapia poznawcza uzależnień cz. II

1. Zatrucie substancją psychoaktywną

Każdy człowiek może się upić. Każdy może wciągnąć substancję wziewną do płuc. Wiele osób ulega intoksykacji celowo wywołując u siebie stany odurzenia. Można jednak ulec zatruciu przypadkowo (np. pracując przy chemikaliach przemysłowych). Niezależnie jednak od intencji, jeśli rozpoznanie zatrucia substancją psychoaktywną ma być właściwe, to działanie szkodliwej substancji na ośrodkowy układ nerwowy musi spowodować zmiany (zaburzenia) psychiczne i zachowania (behawioralne), które nie są pozytywne dla zdrowia człowieka. Zatrucie substancją jest niemal zawsze odwracalne. Gdy jednak używanie substancji psychoaktywnej ma trwałe skutki, należy traktować je jako inną kategorię diagnostyczną (np. zaburzenie poznawcze wywołane substancją psychoaktywną). U osób, które są w stanie zatrucia zmienia się w niekorzystny sposób zachowanie przysparzające wielu problemów. W DSM - IV określono je jako "nieadaptacyjne". Do tych problemów wywołanych przez substancje psychoaktywne należą:

a) kłopoty w szkole/ pracy, 

b) problemy w relacjach społecznych, 

c) nienormalny chwiejny (niestabilny) nastrój,

d) zaburzenia myślenia,

e) błędna ocena sytuacji,

f) wojowniczość.

Do objawów fizycznego upośledzenia poprzez zażywanie substancji psychoaktywnych należą:

a) utrata koordynacji ruchowej lub pobudzenie,

b) utrata zdolności do utrzymania uwagi,

c) upośledzenie pamięci,

d) obniżenie czujności (senność, osłupienie),

e) działanie na wegetatywny układ nerwowy (suchość w jamie ustnej, kołatanie serca, objawy żołądkowo - jelitowe, zmiany ciśnienia krwi),

f) zmiany nastroju (depresja, euforia, lęk i inne).

Należy uwzględnić również i wykluczyć wszystkie choroby somatyczne i inne zaburzenia psychiczne (podejmę tę problematykę w następnych rozdziałach). Dla przykładu osoba pijąca alkohol, która nadal ma objawy depresyjne po miesiącu od zaprzestania picia, powinna być zbadana pod kątem epizodu depresyjnego.

James Morrison w "DSM - 5 Bez tajemnic - Praktyczny przewodnik dla klinicystów" podsumowuje podając zasadnicze cechy zatrucia substancją psychoaktywną: "Krótko po użyciu substancji, która może oddziaływać na ośrodkowy układ nerwowy, u pacjenta rozwijają się charakterystyczne objawy somatyczne oraz klinicznie ważne, niaadaptacyjne zmiany behawioralne lub psychiczne". (s. 452)

2. Zatrucie alkoholem

Zatrucie alkoholem jest zazwyczaj widoczne, gdy jego stężenie we krwi rośnie (na początku okresu picia), niż wtedy gdy spada, a osoba trzeźwieje. Stężenie alkoholu w organizmie można mierzyć w moczu, krwi, oddechu, a nawet ślinie. Zatrucie alkoholem diagnozuje się zazwyczaj na podstawie wywiadu z pacjentem, że został przez niego spożyty w takiej ilości i tempie, które u większości ludzi doprowadziłyby do stanu intoksykacji (zatrucia). Należy też uwzględnić u osoby pijącej alkohol: 

a) masę ciała,

b) wiek,

c) ogólny stan zdrowia.

James Morrison podaje zasadnicze cechy zatrucia alkoholem: "Tuż po wypiciu alkoholu u pacjenta dochodzi do rozhamowania (kłótliwość, agresja, szybkie zmiany nastroju lub zaburzenia uwagi, pogorszenie się zdolności oceny sytuacji lub ograniczenie funkcjonowania osobistego). Pojawiają się również oznaki upośledzenia neurologicznego (zaburzenia równowagi i chwiejny chód, niezrozumiała mowa, brak koordynacji, drganie gałek ocznych zwane oczopląsem, obniżony poziom świadomości, problemy z pamięcią lub ograniczony zakres uwagi). (s. 453)

Autor DSM - 5 zastrzega również przy diagnozie różnicowej, że należy uwzględnić: zaburzenia somatyczne, zatrucie lekami uspokajającymi lub innymi substancjami psychoaktywnymi oraz inne zaburzenia psychiczne.