Blog Post
DBT - Minimalizacja stresu cz. I
Padre Camillo • lis 12, 2019
Zaburzenia związane z traumą i stresem
Rozpoczynając ekspozycję rozdziałów dotyczących minimalizacji stresu na początku przedstawię niektóre zaburzenia związane z traumą i stresem. Podam krótko z nazwy informacje dotyczące tych zaburzeń, aby móc później odnieść się do nich w podawanych treściach dialektycznej terapii behawioralnej. Każdy człowiek więcej lub mniej w swoim życiu przeżywa wydarzenia traumatyczne i sytuacje związane ze stresem. Dzieci, młodzież i dorośli tych sytuacji nie są pozbawieni. Ważne jest poznanie samego siebie, tzn. jak reagujesz w sytuacjach stresu i czy masz umiejętność radzenia sobie z nim ? Niektórzy zapewne przeżyli silne wydarzenia traumatyczne, z którymi również trzeba sobie życiowo poradzić.
1. James Morrison w "DSM - 5 Bez tajemnic - Praktyczny przewodnik dla klinicystów" przedstawia zestaw zaburzeń związanych z traumą i stresem. Wyliczę te zaburzenia i krótko je przedstawią a wyeksponuję dwa spośród nich podając również kryteria diagnostyczne, abyśmy mieli jakąś określoną wiedzę na powyższą tematykę. Jest to swego rodzaju krótki przewodnik po zaburzeniach związanych z traumą i stresem. Będę się zatem odnosił do DSM - 5 wspierając się na doświadczeniach Jamesa Morrisona:
"Podstawowe zaburzenia związane z traumą lub stresem:
a) Reaktywne zaburzenie przywiązania. W następstwie patogennej opieki dziecko zwykle nie szuka pocieszenia u rodziców lub opiekunów zastępczych.
b) Rozhamowane nawiązywanie relacji społecznych. W następstwie patogennej opieki dziecko nie wykazuje normalnej powściągliwości w towarzystwie osób obcych.
c) Zaburzenie stresowe pourazowe. Młodzież lub dorośli wielokrotnie przeżywają silne traumatyczne wydarzenie, takie jak udział w walce lub klęska żywiołowa.
d) Zaburzenie stresowe pourazowe u dzieci w wieku przedszkolnym. Dzieci wielokrotnie przeżywają silne traumatyczne wydarzenie, takie jak wypadek samochodowy, klęska żywiołowa lub wojna.
e) Ostre zaburzenie stresowe. Zaburzenie to jest bardzo podobne do zaburzenia stresowego pourazowego, z tym wyjątkiem że zaczyna się w trakcie stresującego wydarzenia lub bezpośrednio po nim i trwa najwyżej miesiąc.
f) Zaburzenia adaptacyjne. W następstwie stresu u jednostki rozwijają się objawy, które ustępują, gdy tylko znika przyczyna stresu.
g) Inne określone lub nieokreślone zaburzenie związane z traumą i stresem. Pacjenci, u których obraz kliniczny może być związany ze stresem lub traumą, mogą być zaliczeni do jednej z tych kategorii.
Inne problemy związane z traumą lub stresem:
h) Problemy związane ze znęcaniem się lub zaniedbywaniem. Zdumiewająca liczba kodów Z (kodów V w ICD - 9) obejmuje kategorie trudności, które wynikają z zaniedbywania dzieci bądź też fizycznego lub seksualnego znęcania się nad dzieckiem lub osobą dorosłą.
i) Separacyjne zaburzenie lękowe. Pacjent odczuwa lęk, kiedy zostaje oddzielony od rodzica, innej figury przywiązania lub domu". (s. 243 - 244)
2. Zaburzenie stresowe pourazowe kodowane jest wg DSM - 5 (309. 81) i wg ICD - 10 (F 43. 10). Dotyczy ono ludzi, którzy przeżyli silne traumatyczne wydarzenie i rozwija się u nich jako zaburzenie stresowe pourazowe (posttraumatic stress disorder - PTSD). Do najczęstszych ofiar należą ludzie, którzy uczestniczyli w działaniach wojennych. Występuje jednak i u osób, które doświadczyły różnych katastrof, zarówno naturalnych jak i spowodowanych przez innych ludzi np: gwałt, powodzie, uprowadzenie, wypadki lotnicze, jak również zagrożenia, które może wywołać porwanie lub przetrzymywanie w roli zakładnika.
Dzieci mogą cierpieć na zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD) w następstwie wykorzystania seksualnego, niezależnie od tego, czy doszło do obrażeń ciała.
Wyłączone są z tej definicji stresujące wydarzenia codziennego życia, takie jak żałoba rozwód, czy poważna choroba współmałżonka, dziecka, przyjaciela.
Pacjentami z PTSD są zazwyczaj żołnierze, ratownicy medyczni biorący udział w ratowaniu ludzi z wypadków samochodowych, policjanci, strażacy narażający swoje zdrowie i życie dla dobra innych ludzi. Są te grupy w sposób szczególny narażone na ekspozycję traumatyzacji.
Objawy zaburzenia stresowego pourazowego nie rozwijają się bezpośrednio po przeżytej traumie, ale z opóźnieniem czasowym. Osoba po jakimś czasie ponownie przeżywa traumatyczne zdarzenia i stara się o nich nie myśleć. Pojawiają się także objawy nadmiernego pobudzenia fizjologicznego, takie jak przesadna reakcja przestrachu.
Często osoby z PTSD miewają zaburzenia afektu, lękowe i w celu ich zneutralizowania używają substancji psychoaktywnych lub alkoholu i innych środków uśmierzających cierpienie psychiczne.
Zaburzenie stresowe pourazowe utrzymuje się przez wiele tygodni a nawet miesięcy. Pacjenci zatem:
a) "Wielokrotnie przeżywają traumatyczne wydarzenie; albo w koszmarach lub niepokojących marzeniach sennych, albo w natrętnych wyobrażeniach lub dysocjacyjnych flashbackach. Niektórzy ludzie reagują na wspomnienia traumy doznaniami fizjologicznymi (szybkie bicie serca, duszności) bądź cierpieniem emocjonalnym.
b) Podejmują kroki w celu usunięcia przerażających bodźców związanych z traumą: nie chcą oglądać filmów, telewizji ani czytać opisów tego wydarzenia bądź też wypierają myśli i wspomnienia ze świadomości.
c) Zaczynają przejawiać pesymistyczne myślenie: przy stale negatywnym nastroju wyrażają ponure myśli ("Jestem do niczego", "Świat jest beznadziejny", "Nie mogę ufać nikomu"). Tracą zainteresowanie ważnymi zajęciami i czują obojętność wobec innych ludzi. Niektórzy doświadczają amnezji dotyczącej pewnych aspektów traumy, inni popadają w odrętwienie, uważając, że nie potrafią kochać ani doświadczać radości.
d) Doświadczają objawów nadmiernego pobudzenia: drażliwości, nadmiernej czujności, problemów z koncentracją, bezsenności oraz nasilonej reakcji przestrachu".
(s. 246)
Należy wziąć pod uwagę, że zaburzenie stresowe pourazowe musi trwać powyżej miesiąca. Cierpienie lub niepełnosprawność (ograniczenie funkcjonowania szkolnego/ zawodowego, społecznego lub osobistego). Przy diagnozowaniu należy też brać pod uwagę, czy zaburzenie nie jest spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych i czy zaburzenia somatyczne nie są spowodowane urazowym uszkodzeniem mózgu (dotyczy to często żołnierzy powracających z akcji działań wojennych).
3. Ostre zaburzenie stresowe (acute stress disorder - ASD) zostało skatalogowane w DSM - 5 (308. 3) i w ICD - 10 (F43). Dotyczy ono osób u których rozwija się ono bezpośrednio po stresie traumatycznym i może być wydłużone w czasie od 3 dni do miesiąca. Było ono wcześniej nazwane "nerwicą frontową". Podobnie jak PTSD, ASD można spotkać także wśród ludności cywilnej. Ogólna częstość tego zaburzenia dotyczy jakieś 20 % populacji. Chociaż liczba i rozkład objawów są różne, kryteria zawierają takie same elementy, jakie wymagane są w przypadku zaburzenia stresowego pourazowego PTSD:
- Ekspozycja na wydarzenie, które zagraża integralności cielesnej.
- Ponowne przeżywanie tego wydarzenia.
- Unikanie bodźców związanych z tym wydarzeniem.
- Negatywne zmiany nastroju i myślenia.
- Wzmożone pobudzenie i reaktywność.
- Cierpienie lub ograniczenie funkcjonowania.
Podobnie jak PTSD trzeba przy diagnozowaniu wziąć pod uwagę: cierpienie lub niepełnosprawność (ograniczenie funkcjonowania szkolnego/ zawodowego, społecznego lub osobistego). Diagnoza różnicowa dotyczy też (zaburzenia związanego z używaniem substancji psychoaktywnych, alkoholu i innych środków uśmierzających cierpienie psychiczne, jak również należy uwzględnić zaburzenia somatyczne (zwłaszcza urazowe uszkodzenie mózgu oraz zaburzenie z napadami paniki, zaburzenia afektu, zaburzenia dysocjacyjne, PTSD).
a) Dla przykładu przywołam raz jeszcze wydarzenia z 1990 r. związane z moim byłym uczniem Łukaszem, który był przez pedagoga szkolnego, wychowawcę, nauczycieli i rówieśników nie akceptowany i potępiany. Obrywał oceny niedostateczne i uwagi do Dzienniczka Ucznia. Przeżywał swoje kolejne pójście do szkoły bardzo negatywnie i stresująco (od jego mamy dowiedziałem się później, że nie chciał jeść śniadania, wymiotował, i jak określała miał "strach w oczach". Uciekał z lekcji i chodził po mieście bez celu. W końcu zwrócił na siebie uwagę, że żyje kradnąc u jubilera naszyjnik i bransoletę. Kiedy go przyjmowałem do misyjnej grupy terapeutycznej "Maryja" był bardzo chętny do współpracy. Robił to samo, co inne dzieci z grupy i powoli się przystosowywał do normalnego funkcjonowania. Otrzymywał ode mnie jako moderatora i innych dzieci z różnych klas akceptację. To sprawiało, że zaczął się uczyć i otrzymywać pozytywne oceny. To wzmacniało jego wartość jako osoby. Muszę przyznać, że na tamten czas nie tylko Łukasz, ale i inne dzieci ze Szkoły Podstawowej, że nie wspomnę miejscowości - podobnie przeżywały ogromny stres wchodząc na teren "molocha" - ogromnej szkoły dwu zmianowej. Środowisko, czyli osoby z którymi się spotykamy, uczymy, pracujemy mogą być bardzo mocno stresogenne i wywoływać u dzieci i młodzieży nie tylko zaburzenie ASD ale i PTSD (wydłużone znacznie w czasie). Przypominam sobie drzwi wejściowe do szkoły, które "obrywały" kopniaki. Młodzi ludzie wybiegając ze szkoły i chcąc odreagować wewnętrzne napięcia, negatywny nastrój i stres po prostu kopały w drzwi.
b) Dorośli mogą również w sposób podobny przeżywać stresogenne uwarunkowania w swojej pracy. Dotyczy to różnych środowisk pracy i relacji między pracodawcą a pracownikiem. Zdarzają się takie sytuacje, że pracodawca używa mobbingu i wykorzystuje swoich pracowników. Ci ludzie często są bezsilni wobec obowiązujących rządów i praw, chcąc jednak pozostać na stanowisku pracy godzą się na niegodne warunki i wynagrodzenie. Przeżywają zatem stres kiedy spotykają się ze swoim pracodawcą i owszem mogą powoli, i skutecznie w rozłożonym czasie nabywać zaburzenia (na początku ASD, które może się przekształcać w PTSD).
Dotyczy to również środowisk kościelnych kiedy przełożony - biskup używa psychomanipulacji i zastrasza swoich podwładnych duchownych wykorzystując ich osoby i posłuszeństwo dla osiągnięcia swoich celów. Ostatnio wieść w mediach dotyczyła takich właśnie zachowań hierarchy z Gdańska wobec swoich podwładnych księży. Zostali oni wykorzystywani przez hierarchę do osiągania kościelnych ale i swoich prywatnych celów. Chodziło o "sprzedaż" funkcji kościelnych. Duchowni, którzy zawozili więcej pieniędzy mogli liczyć na zmianę i otrzymanie większych parafii. Hierarcha wykorzystywał swoją funkcję biskupa i lekceważył niektórych duchownych stosując wobec nich również mobbing. Można użyć stwierdzenia, że taki nieludzki biskup jest jak "rządzący tyran". Duchowni, którzy doświadczyli działania takiego hierarchy zapewne doznali stresu pourazowego (PTSD). Wnioskuję, że niejeden z tych duchownych mógł nabyć po stresie ASD i PTSD nerwicy lękowej, jak i również wegetatywnej a nawet depresji. Dotyczy to nie tylko pojedynczego przypadku hierarchy kościelnego z Gdańska, ale wielu innych biskupów "rządzących" w Polsce używających mobbingu oraz metod zastraszania swoich kapłanów w diecezjach. Nie są to normalne i międzyludzkie relacje, które powinny istnieć na zasadzie modelu ojciec - syn. Przede wszystkim brakuje w tych relacjach człowieczeństwa a góruje model władca - poddany, co nie jest budujące. Nie można "łamać" ludzkich sumień, bo wtedy jest to panujący system totalitarny niszczący jakiekolwiek relacje międzyludzkie.
4. W zakończeniu podam kryteria dotyczące ostrego zaburzenia stresowego 308. 3 (F 43. 0) z "Kryteria Diagnostyczne DSM 5, Desk Reference":
A. Narażenie na śmierć lub groźbę śmierci, poważny uraz lub przemoc seksualną w jeden (lub większą liczbę) spośród wymienionych sposobów:
a) Bezpośrednie doświadczenie traumatycznego przeżycia (przeżyć).
b) Bycie naocznym świadkiem traumatycznych dla innych osób wydarzeń.
c) Uzyskanie informacji o tym, że członek bliskiej rodziny lub przyjaciel doświadczył traumatycznego przeżycia (przeżyć).
Uwaga: W przypadku narażenia na śmierć lub wystąpienia groźby śmierci dotyczących członka rodziny lub przyjaciela wydarzenie (wydarzenia) to musi wynikać z aktu przemocy lub być przypadkowe.
d) Powtarzane lub bardzo duże narażenie na nieprzyjemne szczegóły danego wydarzenia (wydarzeń) traumatycznego (np. pierwsze osoby zbierające ludzkie szczątki; policjanci stale narażeni na obserwowanie krzywdzenia dzieci).
Uwaga: Nie dotyczy narażenia za pośrednictwem mediów elektronicznych, telewizji ani obrazów, chyba że jest to narażenie związane z wykonywaną pracą.
B. Obecność dziewięciu (lub większej liczby) spośród wymienionych objawów w każdej spośród pięciu kategorii: natręctw, obniżonego nastroju, objawów dysocjacyjnych, objawów unikania oraz zwiększenia pobudliwości, doświadczanych po raz pierwszy lub nasilających się po doświadczeniu traumatycznego przeżycia (przeżyć):
Objawy natrętne:
a) Nawracające i natrętne, dręczące wspomnienia traumatycznego wydarzenia (wydarzeń).
Uwaga: U dzieci powtarzające się zabawy mogą wskazać na temat lub aspekt traumatycznego doświadczenia (doświadczeń).
b) Nawracające, dręczące sny, których treść jest związana z traumatycznym wydarzeniem (wydarzeniami).
Uwaga: U dzieci mogą występować przerażające sny o treści trudnej do zidentyfikowania.
c) Reakcje dysocjacyjne (np. flashbacki), które powodują że dana osoba odczuwa lub zachowuje się, jakby ponownie doświadczała traumatycznego przeżycia (przeżyć). (Nasilenie opisanych reakcji przyjmuje formę kontinuum, z całkowitą utratą poczucia rzeczywistości jako skrajną postacią).
Uwaga: U dzieci może wystąpić ponowne odgrywanie urazu w formie zabawy.
d) Nasilone i przedłużające się cierpienie psychiczne występujące w przypadku narażenia na wewnętrzne lub zewnętrzne sygnały, symbolizujące lub przypominające pewne aspekty traumatycznego wydarzenia (wydarzeń).
Obniżony nastrój:
e) Uporczywe trudności w wyrażaniu pozytywnych uczuć (np. niezdolność do wyrażania radości, zadowolenia lub miłości).
Objawy dysocjacyjne:
f) Poczucie nierealności otoczenia lub samego siebie (np. oglądanie siebie z innej perspektywy, poczucie oszołomienia, spowolnienie płynącego czasu).
g) Trudności w zapamiętaniu ważnych aspektów traumatycznego wydarzenia (wydarzeń) (zwykle z powodu amnezji dysocjacyjnej, a nie innego czynnika, takiego jak uraz głowy, alkohol lub leki).
Objawy unikania:
h) Próby unikania dręczących wspomnień, myśli lub uczuć dotyczących traumatycznego wydarzenia (wydarzeń) lub blisko z nim związanych.
i) Unikanie lub próby unikania czynników (ludzi, miejsc, rozmów, czynności, przedmiotów, sytuacji), które przywołują dręczące wspomnienia, myśli lub uczucia dotyczące traumatycznego wydarzenia (wydarzeń).
Objawy nadmiernej pobudliwości:
j) Problemy ze snem (np. trudności w zaśnięciu lub w utrzymaniu snu albo sen niedający odpoczynku).
k) Drażliwość i wybuchy gniewu (bez bycia prowokowanym), zwykle wyrażane jako agresja słowna lub agresywne zachowania w stosunku do innych osób lub przedmiotów.
l) Nadmierna czujność.
m) Problemy z koncentracją.
n) Wzmożona reakcja na zaskoczenie.
C. Objawy zakłócenia (z Kryterium B) występują w ciągu od 3 do 30 dni od wystąpienia narażenia na przeżycie traumatyczne.
Uwaga: Objawy zwykle występują natychmiast po traumatycznym wydarzeniu, jednak ich utrzymanie się w okresie od 3 do miesiąca jest wymagane w celu spełnienia kryteriów dla Ostrego zaburzenia stresowego.
D. Zakłócenie powoduje znaczące cierpienie kliniczne lub upośledzenie funkcjonowania w sferze społecznej, zawodowej i innych ważnych obszarach.
E. Zakłócenie nie jest wywołane fizjologicznym działaniem substancji (np. nadużyciem leków, alkoholu) ani innym stanem ogólnomedycznym (np. łagodnym urazem mózgu) i nie może być lepiej wyjaśnione występowaniem Krótkotrwałego zaburzenia psychotycznego".
(s. 145 - 147)
Napisałem powyższą treść z myślą, że pomoże Ci ona spojrzeć na swoje życiowe trudne i stresujące wydarzenia w celu uświadomienia sobie, że każdy człowiek w mniejszym lub większym stopniu doświadcza stresu, i powinien nauczyć się nim stymulować, aby odzyskać równowagę psychiczną, osobowościową. Zapewne zwróciłeś uwagę, że za stres odpowiedzialne są różne sytuacje stresogenne tj. losowe, osoby z którymi się spotykamy i komunikujemy, obrazy, miejsca, przedmioty itp. Uświadomienie sobie tego faktu jest już częścią terapii ewoluującej w kierunku minimalizacji stresu.
W zakończeniu pierwszego rozdziału o minimalizacji stresu zamieszczam wypowiedź Kasi (imię prawdziwe), lat 23, studentka ekonomii na temat jej przeżywania i umiejętności radzenia sobie ze stresem:
"Stres. Wszyscy o nim mówią. Jest wszechobecny i każdy jest nim dotknięty. Ja również. Jak sobie z nim radzę? Nie radzę sobie, mimo że znam metody jego rozładowywania. Mam bezsenne noce, gonitwę myśli, czuję lęk nie wiadomo przed czym, płaczę. Ale i tak muszę iść dalej. Może kiedyś nauczę się panować nad stresem. Póki co staram się jak najczęściej zadbać o dobry nastrój, życzliwość, dobre kontakty ze wszystkimi. Bliskość drugiego człowieka, zajęcie się jego problemami to na razie mój jedyny sposób na obniżony nastrój. Chciałabym, jak powiedział profesor Wiktor Osiatyński, wstać rano, zrobić przedziałek i odpieprzyć się od siebie".
Pamiętne spotkanie ze św. Wandą Półtawską - przyjaciółką duchową św. Jana Pawła II w Krakowie dn. 6 października 2023 r. Poniższy wiersz o tym spotkaniu napisałem w dniu jej przejścia do Nieba 24 października 2023 r. (w pół godz.)
Wiersz pt. "Miłosierny Panie niech mi się stanie..." napisałem 22 października 2023 r. po moich duchowych i ludzkich przeżyciach w Kalwarii Pacławskiej i w Markowej.
Wiersz pt: "Wielkie Upokorzenie ku Wielkiemu Przeistoczeniu" powstał w 15 minut 2 lipca 2023 r. sprowokowany zadanym mi pytaniem: "Ile dziewczyn uratowałem z procederu prostytucji?"
Wiersz napisany 11 czerwca 2023 r. "w tri miga" (15 min). Tytuł jest w j. aramejskim a brzmi: "He hle ine"
Wiersz powstał 11 czerwca 2023 r. "w tri miga"! (15 min). Tytuł jest w j. aramejskim i brzmi: "Szehlete mne"
Wiersz pt. "MALHUTAH - KRÓLESTWO" w podtytule "Zaduiszczi - Zadośćuczynienie" został napisany 17 maja 2023 r. w Wigilię Uroczystości Wniebowstąpienia Pana Jezusa a zarazem w Wigilię 103 Rocznicy Urodzin św. Jana Pawła II w 2 godziny
Ten wiersz napisałem 17 II 2023 r. Eksponuję go z racji 103 rocznicy urodzin naszego ukochanego świętego papieża Jana Pawła II na 18 maja 2023 r.
Eksponuję w tej części 3 wiersz mojej kuzynki Doroty P. z Bełchatowa pt. "Przyszłość"
Wiersz pt: "Odmów początek pacierza. Zakładaj deski na nogi i jedź do Nieba" jest napisany 5 lutego 2023 r. pod Harendą w Zakopanym ku czci i pamięci Św. Jana Pawła II w 18 rocznicę Jego przejścia do Nieba - niechaj On nam dopomaga na teraz i na zaś
Zamieszczam dwa wiersze, które napisała Dorota P. z Bełchatowa. Ich tytuły to: "Przyszłość", "Czym jest przyszłość?"
Ks. Marek Poryzała ukończył w 2013 r podyplomowe studia z zakresu seksuologii klinicznej w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Jest kompetentny jeśli chodzi o pomoc terapeutyczną zarówno dla ludzi wierzących jak i niewierzących. Jest specjalistą z doświadczeniem w zakresie różnych uzależnień.
Kontakt
„Miałam okazję poznać księdza Marka w sierpniu 2017 roku. Znajomość utrzymujemy do tej pory. Zaimponował mi umiejętnością takiego działania, żeby życie innych ludzi było chociaż trochę lepsze. Jego aktywność idzie w parze z kwalifikacjami do udzielania pomocy psychologicznej a predyspozycje wspierają w sytuacjach kryzysowych. W swoich działaniach mediacyjnych dał się poznać jako profesjonalista, autentyczny, naturalny i otwarty na drugiego człowieka. W sprawach ważnych jest bezkompromisowy, konkretny i zasadniczy. W swojej pracy łączy w syntetyczny sposób wiarę, psychologię i seksuologię. Ma duże doświadczenie w prowadzeniu konsultacji małżeńskich. Zdarza się, że samodzielne rozwiązywanie konfliktów generuje kolejne problemy. Jeśli chce się ratować swoje małżeństwo warto sięgnąć po pomoc. Komunikatywność księdza Marka wskazuje, że ma do takich zadań powołanie.
Jest bezstronny, dyskretny i dyspozycyjny. Czytałam, że mediator to
tłumacz ludzkich pragnień. Zachęcające, prawda?“
Marzenna Wiśniewska, Bydgoszcz
„Marek Poryzała to kapłan - człowiek - ideowiec. Bez wątpienia odmienia życie innych ludzi stawiając nowe wyzwania, wymagania, perspektywy...
Jest pasterzem, który gorliwie kieruje dusze ludzkie ku Światłości. Zawsze w centrum stawia Trójcę Przenajświętszą i Błogosławioną Maryję Dziewicę. Podczas pracy z nim poznałem go jako wizjonera, osobę bardzo kreatywną, myślącą nieszablonowo. Osobę, która cały czas szuka rozwiązań, rozwija się wszechstronnie dzięki czemu może doskonalić siebie i innych.
Człowiek z ludu wzięty, dla ludu ustanowiony..“
Stanisław "Kadłubek", Słupsk