DBT - Myśli automatyczne

1. Bystry i wnikliwy terapeuta dialektyczno - behawioralny szybko zdiagnozuje u pacjenta myśli automatyczne i zacznie proces przekształcania tych negatywnych myśli po to, aby nie przeszkadzały pacjentowi w jego dalszym życiu. Przekształcanie tych "dołujących" myśli nastąpi dopiero po ich podważeniu i "unieruchomieniu". Często na podstawie myśli automatycznych "budujemy" wraz z pacjentem nową osobowość. Bywa też często, że dana myśl automatyczna jest prawdziwa i wtedy tworzymy bardziej przystosowawcze przekonanie o samym sobie, które pozwala na lepszy komfort do samopoczucia i dalszej dobrej życiowej kondycji.

Dr Judith S. Beck w naukowej publikacji pt. "Terapia poznawczo - behawioralna - Podstawy i zagadnienia szczegółowe" przedstawia w rozdziale "wydobywanie automatycznych myśli" następujące tezy: "Nauka rozpoznawania myśli automatycznych jest podobna do nauki innych umiejętności. Niektórym pacjentom (i terapeutom) przychodzi to dość łatwo i szybko... Często ma duże znaczenie i dlaczego należy być wyczulonym na wszelkie werbalne i niewerbalne sygnały ze strony pacjenta, aby wydobyć jego "gorące treści poznawcze", czyli istotne myśli automatyczne i wyobrażenia, które pojawiają się w trakcie sesji terapeutycznej i wiążą się ze zmianą lub nasileniem emocji. Gorące treści poznawcze mogą dotyczyć pacjenta (Jestem do niczego), terapeuty (Ona mnie nie rozumie) lub też tematu rozmowy (To nie w porządku, że muszę tyle pracować). Mogą one osłabiać motywację pacjenta lub obniżać jego poczucie własnej wartości i kompetencji. Mogą także przeszkadzać pacjentowi w koncentracji. Wreszcie mogą zakłócać relacje terapeutyczną". (s. 153).

Rozpoznanie myśli automatycznych pojawiających się podczas sesji z pacjentem daje okazję do ich szybszego zweryfikowania i podważenia, co może ułatwić pracę terapeutyczną. 

2. Skąd terapeuta wie, że nastąpiła zmiana nastroju u pacjenta? Terapeuta ma być wyczulony na wszelkie sygnały niewerbalne tj. na zmianę mimiki twarzy, napięcie mięśni, zmianę pozycji ciała i inne gesty wykonywane przez pacjenta. Do wskazówek werbalnych zalicza się także  zmiany intonacji głosu, wysokość tonacji, głośność oraz tępo mowy. Zauważając określony sygnał, terapeuta wnioskuje (ad hoc ) o zmianie nastroju i sprawdza to, pytając pacjenta, jakie myśli przyszły mu przed chwilą do głowy?

Dr. Judith S. Beck w swojej publikacji podaje pewne zasady obowiązujące terapeutę w relacji do pacjentów. Określa ona, że "...jeśli pacjent nie potrafi odpowiedzieć na pytanie: (jakie myśli przyszły panu/pani do głowy?), terapeuta może:

h) Inaczej sformułować pytanie". (s. 153).

3. Chcę teraz naświetlić pewien badawczy behawioralny eksperyment.

 Będąc ponad trzy tygodnie na wyjeździe miałem pod obserwacją przez ok. 3 godziny dziennie p. Marię (imię zmienione) l. 48. Robiła dla mnie posiłki czyli śniadania i obiady. Z kolacjami radziłem sobie sam jako "stary kawaler". 

Nie wiedziałem o jej problemach ze zdrowiem. Okazało się później, że cierpi na nerwicę. Ponieważ intensywnie pracowałem i z tego względu napisałem na drzwiach wejściowych kartkę z treścią: "Nie przeszkadzać, bo intensywnie pracuję". Ten napis spowodował ,że przez tydzień p. Maria zbiła dwa naczynia kuchenne. W jej głowie powstawały myśli automatyczne: "Pewnie mu przeszkadzam", "Jestem mu niepotrzebna", "Szybko mu zrobię jedzenie i się wyniosę". 

Nie wiedziałem czemu p. Maria jest taka nerwowa? Dopiero po zawieszeniu innego tekstu na drzwiach: "Kocham Cię", "Lubię Cię", "Szanuję Twoje małe i wielkie sukcesy" p. Maria opowiedziała mi o swoich zdrowotnych problemach, czyli o nerwicy na którą się leczy przez długie lata i o przyczynach jej schorzenia. 

Mój behawioralny eksperyment sprawdził się na 100 % w jej przypadku i również w innych, które tu przedstawię.

a) Powracam do Wasyla (imię zmienione) 8 l z Ukrainy. Towarzyszyłem mu przez trzy tygodnie podczas jego pobytu w Polsce. Chłopiec przeżywał nieobecność psychiczną i fizyczną ze swoim ojcem na 9 % w skali 0 - 10 %. Podczas naszych rozmów zmianie nastąpiła intensywność na 4,5 % złości w stosunku do ojca i matki. To dla mnie behawioralnego terapeuty duży sukces. Jako trener personalny Wasyla zbadałem u niego również myśli automatyczne. Okazało się, że Wasyl czuje się "kimś gorszym" przez brak ojca w stosunku do innych dzieci i obcych osób. 

Wasyl miał problem z tabliczką mnożenia. Byłem świadkiem jak jego mama Wera (imię zmienione), ciocia Olga (imię zmienione) "wdrukowywały" mu negatywne "przekonania" typu: "Jesteś złym dzieckiem", "Jesteś głupi, bo nie uczysz się...", "Będziesz nieudacznikiem".

 

Zmieniałem te przekonania ucząc się razem z Wasylem tabliczki mnożenia i chwaląc go za postępy, a mamie i cioci zwracałem uwagę, że Wasyla trzeba pochwalić, bo wtedy postąpi w nauce tabliczki mnożenia i zmieni też "krnąbrne" zachowanie. Podawałem przykłady, że Wasyl kiedy porozrzucał spinacze do wieszania bielizny i poprosiłem go o to, aby je pozbierał i zawiesił na linkach chętnie po sobie posprzątał; kiedy zaśmiecił papierkami z zeszytu teren wokół ławki gdzie przeważnie siedzieliśmy i pracowałem tam naukowo pisząc artykuły z tematyki pornografii i uzależnień 8 letni Wasyl również po mojej prośbie chętnie posprzątał, i należy w młodym Wasylu dostrzegać bardziej dobro niż tzw. popularnie"brojenie" - tak właśnie upominałem i uczyłem dobrego wychowania jego mamę i ciocię.  

b) Na zakończenie zamieszczę relację Alana (imię zmienione) l. 21, którego zapytałem o "myśli automatyczne" i jak sobie z nimi radzi na co dzień. Oto jego relacja, która stanowi "klamrę podsumowania" mojego psychoterapeutycznego rozważania: