Blog Post
Terapia poznawcza uzależnień cz. XII
Padre Camillo • gru 26, 2019
Terapia uzależnień: 1. Radzenie sobie ze specyficznymi przypadkami 2. Nadużywanie substancji psychoaktywnej a kontrola złości
Kontynuując analizę złości i lęku chcę podkreślić, że osoby uzależnione od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych potrzebują ćwiczenia w odraczaniu gratyfikacji, aby móc się przeciwstawić głodowi alkoholowemu lub narkotykowemu. Te ćwiczenia potrzebne są im po to, aby nauczyć się czekania na pomoc w rozciągnięciu czasowym i uznania autorytetu oraz związanego z nim zaufania do osoby, od której tę pomoc mogą przyjąć. Zapewne nie będą to osoby współuzależnione, czyli z najbliższego otoczenia. Nie może to dziwić nikogo ze względu na duże traumy i problemy, których doświadczają najbliżsi ze strony osób uzależnionych. Zazwyczaj osobami kompetentnymi są osoby ważne w życiu uzależnionego takie jak np. przyjaciele, pracodawcy i inni, którym zależy bardzo na osobie uzależnionej, aby mogła normalnie funkcjonować na chwilę obecną i w przyszłości.
1. Największą pomoc osoby uzależnione mogą otrzymać od osób najbardziej zaufanych i kompetentnych, tzn. znających "mechanizmy" działające u osób uzależnionych. Nazywamy te osoby ważnymi osobami w życiu uzależnionych, czyli przyjaciółmi. Spotykałem się w swojej praktyce z pracodawcami, którym bardzo zależało, aby pomóc osobom uzależnionym w wyjściu z nałogów i utrzymaniu u nich abstynencji od alkoholu, narkotyków i również od seksu.
a) Z praktycznego punktu widzenia osoby uzależnione powinny najpierw przejść "trening obserwacji" własnych pragnień, tzn. zapisywać każde pojawiające się pragnienie, jego intensywność i czas jego ustąpienia. Dzięki temu osoba uzależniona może nabrać dystansu do swoich pragnień i przez to uzyskiwać lepszą kontrolę nad nimi.
b) "Odwrócenie uwagi", np. zajęcie się czymś innym, co będzie wymagać dużej koncentracji uwagi i uważności: rozmowa z kimś (również telefoniczna lub poprzez inny komunikator elektroniczny) może zmniejszać siłę odczuwalnej potrzeby. Założyciele grup AA Bill i Bob stosowali tę metodę kiedy opanowywała ich chęć wypicia alkoholu. Metoda ta polega na koncentracji uwagi i swojej uważności na innej osobie oraz powierzenie jej w zaufaniu swojego problemu, czyli m. in. narastającego pragnienia wypicia alkoholu lub wzięciu środka psychoaktywnego.
c) Poprzez "opóźnienie" natychmiastowego pragnienia osoby uzależnione mogą sobie uświadomić przesadne znaczenie, jakie przywiązywali do natychmiastowego zaspokojenia potrzeby picia alkoholu lub brania narkotyków. Uzależnieni posiadają pragnienie bycia osobami lubianymi i uznanymi, co jest podobne (czyli inaczej adekwatne) do głodu alkoholowego czy narkotykowego. Często u tych osób przyjemne działanie substancji psychoaktywnej jest substytutem przyjemności, którą miało dać uczucie bliskiej (ważnej w jej życiu) osoby.
d) Znaczenie wydarzenia i ukryte lęki
Jeśli odreagowanie frustracji jest opóźnione, człowiek będzie miał możliwość:
- uświadomić sobie bezpośrednią reakcję poznawczą na zaistniałe wydarzenie (np. specyficzny lęk przed doznaniem rozczarowania),
- uświadomić sobie bezpośrednie reakcje emocjonalne, takie jak lęk i smutek.
Oczekiwanie negatywnych konsekwencji nie jest wynikiem świadomego i racjonalnego myślenia, lecz w znacznym stopniu skłonnością do przesady.
Katastrofizowanie mogą zapoczątkować myśli typu: "Co by było, gdybym tego błędu nie zauważył w porę? To mogłoby mnie kosztować masę pieniędzy".
e) Problem odpowiedzialności
Reakcją osoby uzależnionej jest określona osoba, która jest przyczyną jej frustracji. Przejawia się ta odpowiedzialność, która się przejawia w wyrażaniu myśli lub słów: "Powinieneś o tym wiedzieć" lub "Ty nigdy nie uważasz". Słowa: "Zawsze", "Nigdy", "Powinieneś", "Nie powinieneś" są wyjaśnieniem odpowiedzialności i jednocześnie naganą. Szkodliwe wydarzenia u osób uzależnionych powodują uczucia bezradności z bardzo niską tolerancją frustracji. Jeśli osoba uzależniona przypisze winę komuś innemu i go zaatakuje, może odzyskać część utraconej władzy.
f) Szczególnie ważny u osób uzależnionych jest problem kontroli. Ten problem jest nasilony w wielu sytuacjach, w których osoby uzależnione doświadczyły przymusu, gróźb i krytyki ze strony życzliwych im osób, które próbowały skłonić je do abstynencji lub przynajmniej do umiaru picia alkoholu czy brania narkotyków. Osoby uzależnione często reagują na krytykę wzrostem poczucia nieadekwatności, często bezradnością, izolacją i poczuciem braku własnej wartości, mogą również obniżać znaczenie krytykujących ich osób.
g) Radzenie sobie ze złością skierowaną na terapeutę
Strategie osób uzależnionych by móc ukryć tzw. swoje "wpadki" w celach uchronienia siebie samych przed krytyką, są dla nich priorytetem. W rezultacie rozmowa terapeuty na temat konsumpcji alkoholu i innych środków psychoaktywnych może spowodować wrogość i złość do niego ze strony osób uzależnionych. Z drugiej jednak strony, jeśli terapeuta da się wpuścić w oszustwa pacjenta, nie jest przez niego traktowany poważnie i nie utrzyma zaufania osoby uzależnionej.
Powinno się zatem prowokować do tego, aby uzależniony wyrażał złość na terapeutę, ale powinien jednak wyznaczać granice, do których mogą się posunąć osoby uzależnione.Ta metoda wyrażania złości na terapeutę ma posłużyć do odkrycia przez terapeutę i pacjenta jego myśli negatywnych tzw. "automatycznych", ważnych w aspekcie ukrytych lęków i wątpliwości.
Dla przykładu osoba uzależniona może myśleć: "On próbuje mnie kontrolować", więc "Nie będę mógł nic zrobić samodzielnie (ukryty lęk). Terapeuta musi często znosić wrogie wypowiedzi od pacjenta, zanim jego złość minie. Terapeuta ma być na takie zachowania krytyczne i agresywne ze strony osoby uzależnionej przygotowany, aby w cierpliwości z krytycyzmem znosić te nieadekwatne do sytuacji i agresywne zachowania. Owszem wymaga to "anielskiej cierpliwości", by móc nie wchodzić w tę "toksyczną" dyskusję z osobą uzależnioną i poczekać aż minie jej złość i agresja.
2. Nadużywanie substancji psychoaktywnej a kontrola złości
Ludzie z osobowością podatną na uzależnienia są szczególnie narażeni na problemy w relacjach rodzinnych i stosowanie wobec nich przemocy słownej, emocjonalnej a nawet fizycznej. Aaron Beck i wsp. w "Terapia poznawcza uzależnień" podają pewien receptariusz dotyczący kontroli złości. W skrócie tak to przedstawiają: "Pierwszy krok polega na rozpoznaniu wstępnych subiektywnych oznak złości. Mogą to być objawy somatyczne, takie jak ucisk w klatce piersiowej, napięcie mięśni ramion. Jeśli pacjent odkryje te wczesne sygnały, powinien na przykład zacząć mówić wolniej i zwrócić uwagę, czy jego ton jest agresywny. Jeśli zauważy, że rzeczywiście jest zły, powinien przestać mówić i poczekać, aż złość minie. Jeśli złość nie mija, powinien opuścić pokój (zakładając, że wroga interakcja zachodzi w domu). Powinien znaleźć się jak najdalej od osób, na które się złości, aż pobudzenie nieco spadnie. Czasami dobrze jest wyjść na chwilę z domu, pamiętając przy tym, aby udać się w miejsce wolne od narkotyków (alkoholu - moja dop.) np do biblioteki".
(s. 261)
a) Odwracanie uwagi i koncentracja uwagi i uważności na innych rzeczach, sprawach
Terapeuta może przećwiczyć z osobą uzależnioną różne możliwości "odwracania uwagi". Kiedy uzależniony znajduje się w sytuacji wywołującej złość, może spróbować rozproszyć uwagę, myśląc o przyjemnych rzeczach. Może np. po opuszczeniu pokoju podjąć aktywność sportową lub pracę fizyczną, aby móc odreagować złość.
Można także osobie uzależnionej zaproponować "wizualizację" jako ćwiczenie do odwrócenia uwagi. Stosujemy tę metodę również przy natłoku myśli automatycznych. Należy pamiętać, że ważnym aspektem podatności na złość jest silne uczucie bezradności i nieadekwatności w sytuacjach konfliktu interpersonalnego. Ten negatywny obraz siebie jest również wynikiem deficytu umiejętności rozwiązywania problemów społecznych (Platt, Hermalin, 1989).
b) Trening asertywności a rozwiązywanie problemów
Niektórzy uzależnieni są niepotrzebnie prowokowani do przeżywania złości, ponieważ czują się zahamowani i brak im umiejętności społecznych, aby móc przedstawić swój punkt widzenia. Porażka z autorytetami osób uzależnionych polega na tym, że często czują się pominięci i bezradni a innych ludzi postrzegają jako kontrolujących i dominujących nad nimi.
Bardzo ważne jest nabycie umiejętności wyrażenia np. skargi niezależnie, czy przyniesie ona natychmiastowy skutek. Osoby uzależnione z deficytem swojej wartości przeżywają jeszcze bardziej brak tej wartości kiedy nie umożliwia się im wypowiedzenie dotyczące ich ważnych życiowych przedsięwzięć czy sukcesów. Mądry terapeuta to ten, który docenia osiągnięcia życiowe osoby uzależnionej i koncentruje ją na pozytywnych osiągnięciach motywując do podjęcia i trwania w abstynencji.
c) Trening umiejętności a rozwiązywanie problemów
Osoby uzależnione mają kłopoty z rozwiązywaniem problemów. Aaron Beck i wsp. w "Terapia poznawcza uzależnień" wskazują na dwa takie powody: "Po pierwsze, sytuacja konfliktowa może wywołać tak silną złość, że pacjenci czują się zmuszeni do "karania" innych (poprzez krytykę, krzyk), co z reguły nie rozwiązuje konfliktu, lecz jeszcze go pogłębia.
Po drugie, ze względu na niewielkie umiejętności rozwiązywania problemów pacjenci w trudnych sytuacjach bardzo szybko się frustrują, co prowadzi do złości".
(s. 263)
Muszę zaznaczyć, że osobom uzależnionym nie zawsze brakuje umiejętności w rozwiązywaniu konfliktowych sytuacji. Potrafią innym dobrze radzić jak mają sobie poradzić w trudnych okolicznościach. Jeśli jednak sami są uwikłani w podobne sytuacje odczuwają, że nie mogą lub nie chcą spróbować rozwiązać danego problemu i używają zasady ataku na inną osobę. Kiedy uzależniony uznaje zachowanie innych osób jako atak na siebie, natychmiast stosuje model "karania". Można zaproponować przy tego rodzaju sytuacjach dwa rozwiązania, które podaje Aaron Beck i wsp:
- "Nie odbieraj problemu osobiście (jako wyrazu dyskryminacji, odrzucenia, oceny).
- Mimo złości spróbuj podejść do problemu w sposób oparty na współpracy".
(s. 264)
Potrzebne jest również podważenie u osoby uzależnionej "myślenia katastroficznego", aby mogła nabrać nadziei na zmianę w myśleniu i zachowaniu. Kiedy terapeuta poznawczo - behawioralny zainicjuje u pacjenta takie zmiany będzie można efektywnie dalej prowadzić terapię uzyskując pozytywne wyniki w myśleniu i zachowaniu danego pacjenta, również w kontekście zachowywania abstynencji od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych.
Pamiętne spotkanie ze św. Wandą Półtawską - przyjaciółką duchową św. Jana Pawła II w Krakowie dn. 6 października 2023 r. Poniższy wiersz o tym spotkaniu napisałem w dniu jej przejścia do Nieba 24 października 2023 r. (w pół godz.)
Wiersz pt. "Miłosierny Panie niech mi się stanie..." napisałem 22 października 2023 r. po moich duchowych i ludzkich przeżyciach w Kalwarii Pacławskiej i w Markowej.
Wiersz pt: "Wielkie Upokorzenie ku Wielkiemu Przeistoczeniu" powstał w 15 minut 2 lipca 2023 r. sprowokowany zadanym mi pytaniem: "Ile dziewczyn uratowałem z procederu prostytucji?"
Wiersz napisany 11 czerwca 2023 r. "w tri miga" (15 min). Tytuł jest w j. aramejskim a brzmi: "He hle ine"
Wiersz powstał 11 czerwca 2023 r. "w tri miga"! (15 min). Tytuł jest w j. aramejskim i brzmi: "Szehlete mne"
Wiersz pt. "MALHUTAH - KRÓLESTWO" w podtytule "Zaduiszczi - Zadośćuczynienie" został napisany 17 maja 2023 r. w Wigilię Uroczystości Wniebowstąpienia Pana Jezusa a zarazem w Wigilię 103 Rocznicy Urodzin św. Jana Pawła II w 2 godziny
Ten wiersz napisałem 17 II 2023 r. Eksponuję go z racji 103 rocznicy urodzin naszego ukochanego świętego papieża Jana Pawła II na 18 maja 2023 r.
Eksponuję w tej części 3 wiersz mojej kuzynki Doroty P. z Bełchatowa pt. "Przyszłość"
Wiersz pt: "Odmów początek pacierza. Zakładaj deski na nogi i jedź do Nieba" jest napisany 5 lutego 2023 r. pod Harendą w Zakopanym ku czci i pamięci Św. Jana Pawła II w 18 rocznicę Jego przejścia do Nieba - niechaj On nam dopomaga na teraz i na zaś
Zamieszczam dwa wiersze, które napisała Dorota P. z Bełchatowa. Ich tytuły to: "Przyszłość", "Czym jest przyszłość?"
Ks. Marek Poryzała ukończył w 2013 r podyplomowe studia z zakresu seksuologii klinicznej w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Jest kompetentny jeśli chodzi o pomoc terapeutyczną zarówno dla ludzi wierzących jak i niewierzących. Jest specjalistą z doświadczeniem w zakresie różnych uzależnień.
Kontakt
„Miałam okazję poznać księdza Marka w sierpniu 2017 roku. Znajomość utrzymujemy do tej pory. Zaimponował mi umiejętnością takiego działania, żeby życie innych ludzi było chociaż trochę lepsze. Jego aktywność idzie w parze z kwalifikacjami do udzielania pomocy psychologicznej a predyspozycje wspierają w sytuacjach kryzysowych. W swoich działaniach mediacyjnych dał się poznać jako profesjonalista, autentyczny, naturalny i otwarty na drugiego człowieka. W sprawach ważnych jest bezkompromisowy, konkretny i zasadniczy. W swojej pracy łączy w syntetyczny sposób wiarę, psychologię i seksuologię. Ma duże doświadczenie w prowadzeniu konsultacji małżeńskich. Zdarza się, że samodzielne rozwiązywanie konfliktów generuje kolejne problemy. Jeśli chce się ratować swoje małżeństwo warto sięgnąć po pomoc. Komunikatywność księdza Marka wskazuje, że ma do takich zadań powołanie.
Jest bezstronny, dyskretny i dyspozycyjny. Czytałam, że mediator to
tłumacz ludzkich pragnień. Zachęcające, prawda?“
Marzenna Wiśniewska, Bydgoszcz
„Marek Poryzała to kapłan - człowiek - ideowiec. Bez wątpienia odmienia życie innych ludzi stawiając nowe wyzwania, wymagania, perspektywy...
Jest pasterzem, który gorliwie kieruje dusze ludzkie ku Światłości. Zawsze w centrum stawia Trójcę Przenajświętszą i Błogosławioną Maryję Dziewicę. Podczas pracy z nim poznałem go jako wizjonera, osobę bardzo kreatywną, myślącą nieszablonowo. Osobę, która cały czas szuka rozwiązań, rozwija się wszechstronnie dzięki czemu może doskonalić siebie i innych.
Człowiek z ludu wzięty, dla ludu ustanowiony..“
Stanisław "Kadłubek", Słupsk