Terapia poznawcza uzależnień cz. V

1. Zatrucie fencyklidyną (PCP)

Przy dużej zmienności działanie fencyklidyny (PCP) związane jest z przyjmowaną dawką. U osoby oprócz euforii fencyklidyna może powodować senność, lęk, depresję, majaczenie oraz problemy w zachowaniu (behawioralne), do których należą: 

- pobudzenie, 

- impulsywność,

- napastliwość.

 Niektórzy użytkownicy PCP doświadczają gwałtownych, przesadnych, nieprzewidywalnych reakcji na światło i dźwięk. Natomiast fizyczne objawy obejmują:

- wysoką gorączkę,

- sztywność mięśni,

- mutyzm,

- nadciśnienie.

Duże dawki mogą powodować śpiączkę, drgawki i śmierć na skutek zatrzymania oddechu.

DSM - 5 Kryteria Diagnostyczne w sposób bardziej precyzyjny określają zatrucie fencyklidyną:

D. Objawy nie są spowodowane innym stanem ogólnomedycznym i nie mogą być lepiej wyjaśnione występowaniem innego zaburzenia psychicznego, w tym Zatrucia inną substancją". (s. 240)

DSM - 5 Kryteria Diagnostyczne odwołują się jeśli chodzi o klasyfikację do ICD - 9 - CM, gdzie zatrucie fencyklidyną oznaczone jest kodem 292.89.

2. Zaburzenia związane z halucynogenami

a) Fencyklidyna zwana potocznie na ulicy jako "anielski pył" jest halucynogenem o działaniu zarówno pobudzającym jak i hamującym. W typowej dawce 5 miligramów jest to bardzo silny narkotyk, który może powodować tak przekonujące objawy psychotyczne, że czasem trudno jest je odróżnić od schizofrenii. Jeśli fencyklidynę przyjmuje osoba z genetyczną predyspozycją do schizofrenii, ryzykuje aktywację tej choroby i naraża się na poważne konsekwencje. 

Fencyklidyna pierwotnie została opracowana jako środek znieczulający, ale w połowie XX wieku została wycofana, a nawet wstrzymano jej użycie również w weterynarii.

Słabszym analogiem fencyklidyny jest ketamina, która nadal jest używana jako środek znieczulający zarówno w medycynie, jak i w weterynarii.

Fencyklidyna nadal jest używana przez młodych mężczyzn, którzy cenią ją sobie za jej euforyzujące działanie. Gdy fencyklidyna jest połknięta jej działanie rozpoczyna się w ciągu godziny, a gdy jest palona, to zaczyna działać w ciągu kilku minut. Stan odurzenia utrzymuje się 4 - 6 godzin. 

b) LSD i inne halucynogeny

W roku 1960 LSD zostało przyjęte jako pierwsza substancja psychoaktywna. LSD jest jest pierwszym syntetycznym halucynogenem. Legalna produkcja LSD w Stanach Zjednoczonych już dawno została wycofana. 

Istnieją inne "zmodyfikowane narkotyki" (designer drugs), które pod względem właściwości farmakologicznych przypominają znane substancje halucynogenne (nie mają one początkowo) nielegalnego statusu. 

Znane są inne naturalne substancje zawierające: meskalinę, psylocybinę oraz amid kwasu lizergowego podobny do LSD i występujący w nasionach powoju. Każdy z tych halucynogenów jest jednak słabszy od LSD i PCP. 

Zazwyczaj użytkownicy kupujący tzw. "towar" na ulicy otrzymują narkotyki zmieszane z innymi "środkami toksycznymi". Dostawcy narkotyków zastępują "drogi towar" tanim, a rzadki - "łatwo dostępnym". I tak np. rzekoma "psylocybina" może być w rzeczywistości zwykłymi grzybami, które "przedsiębiorca" spryskał LSD lub PCP. Tolerancja LSD zachodzi tak szybko, że rzadkością bywa, aby użytkownik ją konsumował więcej niż jeden raz w tygodniu. 

c) W Kryteriach Diagnostycznych DSM - 5 podane są ścisłe objawy zaburzeń związanych z używaniem fencyklidyny:

Uwaga: Objawy odstawienia fencyklidyny nie zostały dotychczas ustalone i z tego powodu kryterium to nie jest stosowane (objawy zespołu odstawiennego były obserwowane u zwierząt, ale ich występowanie nie zostało udowodnione u ludzi)". (s. 236 - 237) 

Jeżeli chodzi o klasyfikację powyższe zaburzenie zaburzenie używania fencyklidyny określa się jako F16.229 (304.60; 292.89).

3. Zatrucie inną substancją halucynogenną

James Morrison w "DSM - 5 Bez tajemnic - Praktyczny przewodnik dla klinicystów" wyróżnia i omawia zatrucie inną substancją halucynogenną w następujący sposób:

Omamy, jeśli w ogóle występują, mogą mieć postać żywych geometrycznych kształtów lub kolorów. Mogą również wystąpić omamy słuchowe. Wiele osób doświadcza silnej euforii, depersonalizacji (czyli poczucia oderwania od własnego ciała), derealizacji (poczucia nierzeczywistości własnych spostrzeżeń), stanów oneiroidalnych  lub poczucia, że czas przyśpiesza lub zwalnia. Może dojść do upośledzenia uwagi, chociaż większość użytkowników zachowuje wgląd". (s. 473)

a) Duży wpływ na konkretne okoliczności zewnętrzne są oczekiwania danej osoby używającej LSD i innych halucynogenów. Niektórzy miewają przyjemne doświadczenia, inni odczuwają wyjątkowo silny lęk. Stan nazwany "złym odlotem" obejmuje zazwyczaj uczucia lęku i depresji, mogą wystąpić także napady paniki i stąd osoba używająca narkotyków halucynogennych może obawiać się nabycia psychozy. Zazwyczaj objawy te ustępują w ciągu 24 godzin, ponieważ tyle czasu potrzeba na wydalenie całego narkotyku z organizmu. Zaznaczę też, że zażywanie LSD i innych halucynogenów, podobnie jak PCP, może dla osoby używającej zakończyć się śmiercią.

b) U pacjentów szybkie ustąpienie objawów (często bez leczenia) może pomóc w odróżnieniu zatrucia halucynogenami  od innych zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenia nastroju i lękowe. Użytkownikom substancji halucynogennych należy przyjrzeć się pod kątem zaburzeń osobowości i używania innych substancji psychoaktywnych.

c) Jeśli chodzi o klasyfikację zaburzenie używania innych substancji halucynogennych to DSM - 5 ukazuje takie same kryteria jak w odniesieniu do zaburzenia związanego z używaniem fencyklidyny (patrz powyżej pkt 2, ppkt c).

4. Inne zaburzenia wywołane fencyklidyną lub innymi substancjami halucynogennymi

a) Zaburzenie nastroju wywołane substancją halucynogenną: Depresja i lęk występują dosyć często, euforia należy do rzadkości. Ilość snu jest często mniejsza. Pacjenci mogą wyrażać obawy, że zniszczyli sobie mózg lub zwariowali. Zaburzenie nastroju wywołane halucynogenem może trwać stosunkowo krótko lub utrzymywać się miesiącami.

b) Zmiana osobowości wywołana substancją halucynogenną: Przewlekłe używanie lub jednorazowe użycie mogą prowadzić do zmiany charakteru, np. do rozwoju myślenia magicznego lub zmiany nastawienia.

c) Utrwalona psychoza wywołana substancją halucynogenną: Zdarza się, że halucynogen wyzwala psychozę, która może trwać długo, niekiedy do śmierci. Jest jednak kontrowersyjne pytanie, czy psychoza była u pacjenta ukryta ale ostatecznie rozwinęłaby się gdyby pacjent nie używał narkotyków. Na to pytanie niestety odpowiedzi nie znajdziemy.