Terapia behawioralna małżonków, par i rodzin cz. VII

Według autorów "superego" jest tym aspektem psychiki, który reprezentuje sumienie, tzn. reguły i zakazy. Myśli i uczucia, jak również zachowania, mogą być zakazane i mogą stanowić źródło poczucia winy i wstydu. 

Freund (1926) stwierdził że: "Funkcja ego to zdolność do elastycznego i skutecznego znajdowania kompromisów, ego zaś musi brać pod uwagę zewnętrzną rzeczywistość oraz wymagania i ograniczenia, jakie ona stawia". (s. 72)

Erikson natomiast rozszerzył idee z okresu dzieciństwa, młodości na cały cykl życia danego człowieka (1964)

C. Teoria relacji z obiektem

Dla zwolennika teorii relacji z obiektem (drugim człowiekiem) seks jest sublimacją związku miłosnego a dla przedstawiciela psychologii EGO miłość jest sublimacją popędu seksualnego. Z tego wynika, że druga osoba jest obiektem czyjegoś zainteresowania i impulsów. Świadczy to o fakcie, że centralnym punktem odniesienia są wczesne relacje pacjenta z rodzicami w rodzinie pochodzenia lub opiekunami i ich internalizacja w w swoją świadomość. Autorzy wskazują na depozyt zawarty w umyśle dziecka: "Kiedy dziecko dorasta, introjekcje przekształcają się w identyfikacje, a wewnętrzne obrazy stają się bardziej abstrakcyjne oraz oparte na cechach i przymiotach rodziców - teraz obok obrazu danej osoby i uczuć do niej w umyśle jednostki znajdują się także idee i przekonania, które ta osoba reprezentuje". (...) Według teorii relacji z obiektem ludzie nieuchronnie tworzą introjekty, a następnie identyfikacje z ważnymi opiekunami z wczesnego okresu życia; żyją one w nas jako źródło pocieszenia, satysfakcji, krytyki lub poczucia winy". (s. 74)

Dziecko ufa innym wtedy kiedy doświadcza bezpieczeństwa i miłości. Kiedy jednak nie ma rodzica, opiekuna, który otacza dziecko czułością to wtedy dziecko - dorastający człowiek czuje się samotny i zagubiony, ponieważ zapamiętana (wdrukowana) w pamięci nienawiść i negatywność zagłusza wspomnienia miłości i czułości.

D. Psychologia "SELF"

Psychologia Self skupia się na rozwoju i podtrzymywaniu poczucia własnej wartości, co stanowi odrębną linię rozwojową w cyklu życia. Autorzy przytaczają stwierdzenia Kohuata, który zdefiniował nowy termin i określił go jako "obiekt": "Ja (selfobject), jako idealną relację między rodzicem a dzieckiem, która charakteryzuje się optymalną empatią i wsparciem. Według Kohuta narcyzm jest problemem, który pojawia się wtedy, gdy funkcja obiektu "Ja" nie jest wystarczająca, to znaczy kiedy dorastające dziecko nie otrzymuje empatii potrzebnej do radzenia sobie z nieuchronnymi frustracjami w życiu. (...) Zgodnie z koncepcją Kohuta zdrowe poczucie własnej wartości jest wynikiem tej optymalnej równowagi między empatią a frustracją". (s. 76)

Poczucie własnej wielkości i euforii to reakcje na poczucie niższości i wstydu u dziecka i dojrzewającego młodego adolescenta. Przejawia się to zazwyczaj w narcyzmie. Taki człowiek nie jest zdolny do empatii ze względu na fakt, że jej w okresie dzieciństwa i dorastania nie doświadczał i nie będzie empatyczny. Autorzy również stwierdzają: "...Teoria relacji z obiektem pasuje do doświadczeń osób przeżywających strach przed porzuceniem, psychologia EGO jest szczególnie pomocna w przypadku napadów paniki i obsesyjności, podczas gdy model psychologii SELF dobrze wyjaśnia poczucie własnej wartości". (s. 78)

3. W kontekście powyższych metod przyjrzyjmy się przypadkowi klinicznemu jednej z moich obecnych pacjentek. Pan Prof. dr. hab. Andrzej Jaczewski zwracał mi za swego życia uwagę na to, abym eksplorował nie tylko negatywne przeżycia, ale ukazywał też pozytywne doświadczenia moich pacjentów. Trzymam się od tego czasu wskazań Prof. Jaczewskiego, ale tym razem zobrazuję niestety negatywne doświadczenia obecnej pacjentki. Jesteśmy często bardzo krytyczni i nie dostrzegamy w naszym życiu dobra, którego doświadczaliśmy w dzieciństwie i pierwszej młodości. Nie będę oceniał, jak to wcześniej czyniłem w poprzednich rozdziałach obecnych objawów deformacji osobowości mojej pacjentki, których doznawała w dzieciństwie i okresie pierwszej młodości, a które mają wpływ na jej obecne życie. 

A. Danuta (imię zmienione) l. 50. 

Na obecny czas moja pacjentka wyszła na tzw. "prostą", pozbyła się długoletniej nerwicy i żyje wg nowych zasad psychoterapii behawioralnej. Według jej stwierdzeń dodam: "Być może kiedy teraz obie siostry są już od dawna dorosłe i mają swoje rodziny, następstwem tego jest to, że nie ma siostrzanej więzi, kontakty są raczej zbliżone do służbowych, a wzajemne relacje (nawet takie zwykłe pogaduszki) ograniczone do minimum - mimo, że nie jesteśmy skłócone, czy obrażone jedna na drugą ani nie jesteśmy skonfliktowane - ale to chyba jest tzw. "pokłosie" kilkunastu lat".